The world is Flat



Thế giới phẳng, một cuốn sách của nhà báo Thomas L. Friedman, đã được tổ chức dịch khá cẩn thận sang tiếng Việt và ra mắt trong thời gian qua. Cuốn sách đã nhận được nhiều ý kiến nhận xét, phê bình. Nhưng dù là khen hay chê thì Thế giới phẳng cũng là một cuốn sách đáng đọc với những ai quan tâm đến vấn đề toàn cầu hóa, hay giản dị hơn là những tác động của internet đến cuộc sống thực của mỗi chúng ta. Markazine xin làm một công việc đơn giản là tổng hợp và trích dẫn những ý kiến đó từ các báo và tạp chí.

1. Ba giai đoạn của toàn cầu hóa

“Thế giới phẳng” là một ẩn dụ hàm chứa cả cơ hội lẫn lo âu do toàn cầu hóa đưa lại. Friedman tóm gọn lịch sử thế giới vào ba giai đoạn:

- Toàn cầu hóa 1.0 là từ năm 1492-1800 với động lực chính là cơ bắp và khái niệm quốc gia.

- Toàn cầu hóa 2.0 từ 1800-2000 với những công ty đa quốc gia, nổi lên nhờ chi phí vận chuyển và sau đó là chi phí viễn thông càng giảm.

- Toàn cầu hóa 3.0, bắt đầu từ năm 2000 và sẽ diễn ra trong thế kỷ 21, với một mô hình xã hội, chính trị, kinh doanh hoàn toàn mới, nơi thế giới trở thành một vật thể nhỏ bé, mọi vật kết nối chặt chẽ với nhau. Và đây chính là nội dung chính của “Thế giới phẳng”.

2. Thế nào là “thế giới phẳng”
- “Phẳng” với ý nghĩa quá trình toàn cầu hóa kinh tế kéo theo quá trình toàn cầu hóa mọi mặt đời sống xã hội loài người trên hành tinh này đi vào “luật chơi chung”.

- “Phẳng” đến mức những khái niệm “địa kinh tế” hay “địa chính trị” vốn chi phối mọi mối quan hệ quốc tế thời chiến tranh lạnh, ngày nay không thích hợp, khó tồn tại nếu không bổ sung thêm nội dung mới, thậm chí trong nhiều trường hợp đã bị thay thế bởi những khái niệm khác.

- Phẳng” với ý nghĩa mọi “mấp mô” thuộc mọi phạm trù biên giới, lãnh thổ, sự toàn vẹn chủ quyền quốc gia, chế độ chính trị - xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa, sự khác biệt về tôn giáo, chủng tộc, lịch sử, địa lý…, tất cả phải được duy trì, được bảo vệ, được xử lý theo hướng góp thêm vào cho tính “phẳng” của thế giới – quốc gia nào cũng phải ứng xử như thế nếu như không muốn tự cô lập mình.

Tạp chí Tia sáng

3. 10 lực làm phẳng thế giới

• Kỷ nguyên sáng tạo mới, bắt đầu với sự sụp đổ các bức tường chính trị của thời kỳ Chiến tranh Lạnh và sự xuất hiện mang tính chất toàn cầu của phần mềm Windows của Microsoft.
• Kỷ nguyên kết nối mới với sự xuất hiện với sự phổ cập rộng rãi không kém của mạng toàn cầu (world wide web ) và sự ra đời vĩ đại của Internet.
• Sự ra đời và ứng dụng rộng rãi của các phần mềm xử lý công việc.
• “outsourcing” (thuê ngoài),
• “offshoring” (ngoại biên),
• “open-sourcing” (ngồn mở),
• “insourcing” (thuê làm bên trong),
• “supply-chaining” (xâu chuỗi cung),
• “informing” (cấp tin).
Và như thế, “ba cái làm phẳng đầu tiên đã tạo nên một nền mới cho sự cộng tác, và sáu cái tiếp theo là những hình thức cộng tác mới thậm chí đã làm phẳng thế giới nhiều hơn”.
Doanh nhân Sài gòn cuối tuần

4. Mặt trái của thế giới phẳng

Câu hỏi đặt ra là tại sao trong một thế giới phẳng đầy hứa hẹn công bằng và tiến bộ cho cả loài người hay ho vậy mà chiến tranh cứ ngày càng mở rộng, cả chiến tranh lạnh lẫn chiến tranh nóng; dịch bệnh bùng phát tràn lan; thiên tai tới tấp…

Thế giới phẳng thúc đẩy “hợp tác và cạnh tranh”, nhưng hình như đào sâu thêm khoảng cách, dẫn tới bất công, với sự bóc lột tinh vi hơn, tạo nên một tầng lớp nô lệ mới, và từ đó khơi nguồn cho những bất ổn! Thế giới phẳng có nguy cơ phân công không bình đẳng, nhiều khu vực bị nô lệ hóa mà không hay, khi mất việc thì chỉ có chết vì đã hoàn toàn bị lệ thuộc.
NXB Trẻ

Trong điều kiện đó, ông cho rằng các nước đang phát triển muốn thành công phải biết nhìn lại mình để có một đánh giá trung thực và đúng mức. Ông nói: “ Một đất nước, cũng như người dân và giới lãnh đạo cần phải thẳng thắn với chính bản thân họ, phải nhìn nhận rõ ràng và chính xác họ đang ở đâu trong tương quan với các nước khác và trong mối quan hệ với mười nhân tố làm phẳng. Họ cần phải tự hỏi: Đất nước của tôi có thể tiến đến đâu hoặc bị bỏ xa như thế nào trong quá trình làm phẳng của thế giới, và có thể thích ứng và khai thác những lợi thế của hệ thống thế giới phẳng đến mức nào trong quá trình hợp tác và cạnh tranh ?”
Sài gòn doanh nhân cuối tuần

5. Điểm yếu của cuốn sách

Một số nhà phê bình đưa ra những nhận xét khá xác đáng khi chê Friedman. Thế mạnh của một nhà báo cũng là điểm yếu của Friedman khi kể lể hết chuyện này đến chuyện khác như một trường thiên phóng sự, còn lập thuyết thì chẳng bao nhiêu. Nếu viết gọn lại, chỉ nói vào điểm chính, Thế giới là phẳng ắt chỉ còn vài chục trang (cuốn sách dịch sang tiếng Việt dài hơn 800 trang - Markazine). Ông cũng đã đơn giản hóa mọi việc đến độ cực đoan, vì dựa vào khuôn mẫu định kiến, bỏ qua sự khác biệt văn hóa và tính phức tạp của tôn giáo, nhất là thế giới Hồi giáo.

Có lẽ thế giới của Friedman chỉ giới hạn trong các sân golf, nhà hàng năm sao, xe Limousine; nhãn quan của Friedman trùng hợp với giới nhiều tiền và quyền lực ông quen phỏng vấn. Tờ San Francisco Chronicle viết: “Xét cho cùng, tác phẩm của Friedman không gì hơn là quảng cáo. Mục tiêu không phải là bán các sản phẩm công nghệ tân kỳ miêu tả hết trang này đến trang khác, mà là bán một lối sống - một nhãn quan thế giới vinh danh tư bản và tiêu dùng như là con đường duy nhất để tiến bộ”.
MỤC LỤC
Lời giới thiệu
Quá trình Làm phẳng Thế giới diễn ra như thế nào?
1. Khi Tôi đang Ngủ
2. Mười Nhân tố Làm phẳng Thế giới

  • Nhân tố Làm phẳng thứ 1

  • Nhân tố Làm phẳng thứ 2

  • Nhân tố Làm phẳng thứ 3

  • Nhân tố Làm phẳng thứ 4

  • Nhân tố Làm phẳng thứ 5

  • Nhân tố Làm phẳng thứ 6

  • Nhân tố Làm phẳng thứ 7

  • Nhân tố Làm phẳng thứ 8

  • Nhân tố Làm phẳng thứ 9

  • Nhân tố Làm phẳng thứ 10
3. Ba sự Hội tụ
4. Sự Sắp xếp Vĩ đại
Mỹ và Thế giới phẳng
5. Mỹ và Tự do Thương mại
6. Những Kẻ Tiện dân
7. Bán cầu Não phải
8. Cuộc Khủng hoảng Thầm lặng
9. Đây Không phải là Một cuộc Diễn tập
Các nước đang phát triển và Thế giới phẳng
10. Đức Mẹ Đồng Trinh Guadalupe
Các Công ty và Thế giới phẳng
11. Các Công ty Đối phó Như thế nào?
Địa chính trị và Thế giới phẳng
12. Thế giới Không Phẳng
13. Toàn cầu hóa Các yếu tố Địa phương
14. Lý thuyết Dell về Ngăn ngừa Xung đột
Kết luận: Trí tưởng tượng
15.: 9/11 đối nghịch với 11/9
Lời cảm ơn